Urszula Gwardecka – Filmoterapia, pozytywne zastosowanie obrazu w życiu człowieka

FlLMOTERAPIA
Krótki rys historyczny filmoterapii:
Obecnie film jest zaliczany do szeroko rozumianej sztuki. Nazwa pochodzi od słów: film (ang.), który jest rodzajem widowiska, polegającego na rzutowaniu na ekranie za pomocą odpowiedniej techniki projekcyjnej utrwalonych na specjalnej taśmie fotograficznej obrazów rzeczywistych lub inscenizowanych wraz z oprawą dźwiękową i muzyczną oraz terapia, czyli „leczyć”.
W Polsce jest to forma terapii stosunkowo nowa, lecz używana jako cenne narzędzie pomocne w kształtowaniu inteligencji emocjonalnej i wspomagające profesjonalną pomoc psychologiczną.
Współczesne teorie filmu na pierwszym miejscu stawiają pojęcie widza.
S. Lowry stwierdził, że oglądanie filmu polega na rozumieniu i współprzeżywaniu, na wchodzeniu w rolę i identyfikowaniu się.
R. May wychodził z założenia, że w cywilizacji Zachodu kinematografia przejęła rolę bajarza dostarczając wzorców postępowania, skłaniając do zastanowienia się nad sobą, dając morał, będąc drogowskazem i pozwalając przedefiniować problem

Istotnym elementem jest język filmu. Początkowo film przekazywał głównie materiał niewerbalny (nieme kino) z elementami komunikatów werbalnych (w formie napisów). Później nastąpiła era dźwięku. Film operuje systemem językowym pośrednim, takim jak obraz wizualno-dźwiękowy, posiadający cechy języka werbalnego (przekazywanie myśli, niedwuznaczność, czy pojęcia subtelne   i abstrakcyjne.), jedynie na poziomie komunikacji między twórcą a odbiorcą może dojść do pewnego zaburzenia.
Film pozwala na szeroką i swobodną interpretację dzieła.
Rodzaje filmu:
Do rodzajów filmu (i jednocześnie środków filmoterapii) możemy zaliczyć takie materiały, jak:
–    filmy animowane, czyli bajki, kreskówki o różnej tematyce, zazwyczaj z wyraźnym morałem
–    filmy dokumentalne i popularnonaukowe, w skład których wchodzą filmy edukacyjne o charakterze profilaktycznym
–    filmy fabularne o charakterze audiowizualnej powieści
Zastosowanie filmoterapii:
Filmoterapia najczęściej stosowana jest do celów rewalidacyjnych. Nie usuwa objawów chorobowych, ale dostarcza wsparcia psychicznego, co pozwoli pacjentowi lepiej radzić sobie ze swoją chorobą czy niedomaganiem. Celem filmoterapii jest też resocjalizacja i profilaktyka, czemu służą filmy zarówno fabularne, popularnonaukowe, jak i edukacyjne. Celem natomiast ogólnorozwojowym jest dążenie do estetycznego wychowania jednostki poprzez kontakt ze słowem i obrazem. Aspekt wychowawczy i jednocześnie terapeutyczny filmu opiera się zaś na przeświadczeniu, że może on znacząco wpływać na sferę emocjonalno-wolicjonalną człowieka powodując zmianę postępowania jednostki, której podstawą są zinternalizowane przez jednostkę normy przejęte od bohatera filmu.
Udowodniono, iż odpowiednio dobrany film może spowodować wzrost ciśnienia krwi, podwyższone napięcie mięśni, wzmożone pocenie się, przyspieszone bicie serca, redukcję bólu, zwiększone wydzielanie adrenaliny, endorfiny lub enkefaliny (wewnętrznego „narkotyku” działającego antydepresyjnie).
Funkcje filmoterapii:
–    wychowawcza (wzbogacająca wewnętrzne życie jednostki)
–    rozwojowa (mająca związek z treściami jakie niesie ze sobą sztuka — film)
–    poznawczo-stymulacyjna, bazująca na założeniu, że sztuka filmowa dostarcza informacji i mobilizuje do aktywności poznawczej
–    komunikacyjna i ekspresyjna — uspołeczniają jednostkę w grupie i umożliwiają swobodne wypowiadanie się
–    kulturotwórcza – polega na zapoznaniu się z dobrami kultury poprzez percepcję wzrokową i/lub słuchową
–    rekreacyjno-ludyczna ma na celu zaspokojenie naturalnej potrzeby człowieka, jaką jest zabawa
–    terapeutyczna, polega na dostarczaniu pozytywnych uczuć związanych z estetycznym przeżywaniem sztuki filmowej, wywołaniu katharsis, nastroju relaksacji, rozluźnienia psychofizycznego i wreszcie aktywizowaniu do dalszej samodzielnej działalności na rzecz samego siebie i innych
Techniki stosowane w filmoterapii:
Do technik terapii indywidualnej, mającej charakter autoterapii, należeć będzie oglądanie filmu przez uczestnika i autoanaliza na podstawie jego treści.
Do technik grupowych możemy zaliczyć wspólne oglądanie filmu (lub nawet jego tworzenie za pomocą kamery wideo) będącego podstawą do dyskusji.
Cechy, jakie powinien posiadać filmoterapeuta:
Filmoterapeuta pracujący z osobami niepełnosprawnymi powinien przede wszystkim udzielać wsparcia psychologicznego i duchowego oraz dbać o poprawę samopoczucia, a także dopomagać w przełamaniu psychicznej izolacji. Niezbędne są takie cechy, jak empatia, plastyczność i autokrytycyzm. Natomiast filmoterapeuta — pedagog, nauczyciel, animator — powinien być starannie przygotowany nie tylko z zakresu wiedzy o filmie i ekranizacjach powieści, ale odznaczać się również wrażliwością i elastycznością w doborze tych środków.

autor:  Urszula Gwardecka